Korisnicima SPEED đubriva želimo ovim rečnikom pojmova da približimo i objasnimo neke bitne stručne pojmove koji su neophodni za razumevanje problema i rešenja u savremenoj ratarskoj proizvodnji.
Abiotički faktori obuhvataju uticaj nežive prirode, skup svih svojstava nežive okoline koji posredno ili neposredno utiču na žive organizme:
- klimatski faktori (vazduh, pritisak, vetrovi, voda, vlažnost, padavine, temperatura, osunčanost, UV zračenje…)
- edafski faktori (fizičko-hemijske osobine zemljišta: koncentracija materija, minerali, pH vrednost, salinitet, teški metali, tekstura, struktura…)
- orografski faktori (nadmorska visina, nagib terena, razuđenost reljefa…)
- geofizički faktori (gravitacija, magnetno polje Zemlje, radioaktivno zračenje…)
Abiotički stres kod biljaka je rezultat negativnog uticaja skupa fizičkih i hemijskih činilaca iz okoline, koji mogu da imaju negativne posledice na njihov rast i razvoj. Izazivaju ga abiotički faktori iz nežive prirode.
AFP (Aktivator fizioloških procesa) je bitan sastojak SPEED đubriva, kao kompleks različitih supstanci nastao u Istraživačko-razvojnom centru kompanije „Fertico“ i proveren u praksi kroz višegodišnje oglede na ratarskim kulturama.
Antropogeni faktori obuhvataju celokupno delovanje čoveka na živu i neživu prirodu i njegovo pozitivno iili negativno dejstvo na okolinu.
Biljni hormoni su organski molekuli koji regulišu rast I razvoj biljaka. Bilke proizvode biljne hormone I njihova ravnoteža utiče na pravilan rast I razvoj biljaka. Abiotički I biotički stresovi mogu da poremete hormonalni balans biljaka, i time negativno utiču na na useve.
Auksini su jedinjenja koja utiču na rast-uvećanje ćelija, indukciju rodnih pupoljaka i razvoj i rast korenpovog sistema. Takodje iniciraju proizvodnju drugih hormona, citokinina.
Citokinini su grupa jedinjenja koja utiče na ćelijsku deobu, i formiranje novih izdanaka. U kombinaciji sa Auksinima regulišu brojne metaboličke procese, rast izdanaka, korenovog sistema, plodova, kao i konverziju izdanaka u cvasti.
Giberlini su grupa hormona koja utiče na rast i izduženje ćelija,i regulišu procese vezane za trasnformaciju biljaka iz vegetativnog u generativno stanje.
Etilen je gas, koji nastaje u biljnim ćelijama priliko stresa ili početka sazrevanja
Abascinska Kiselina – signalni molekul, odgovoran za mirovanje semena i pupoljaka, kontrolisanje otvaranja stoma, veličinu biljnih organa. Jako je bitna tokom abiotičkog stresa, izazvanog različitim faktorima. Generalno inhibira procese rasta i razvoja i uvodi biljku u proces mirovanja.
Biotički faktori obuhvataju uticaj žive prirode, kao kompleks međusobnih dejstava svih organizama na nekom prostoru:
- uticaj biljaka (parazitizam, simbioza…)
- uticaj životinja (insekti, gliste, štetočine…)
- uticaj mikroorganizama (virusi, bakterije…)
- uticaj živih bića na neživu prirodu
Biotički stres kod biljaka je rezultat negativnog uticaja drugih živih organizama, koji mogu da imaju negativne posledice na njihov rast i razvoj. Izazivaju ga biotički faktori iz žive prirode.
Dezertifikacija (opustinjavanje) je jedan od vidova degradacije zemljišta, kroz procese zaslanjivanja zemljišta, eolsku eroziju i degradaciju vegetacionog pokrivača. Nastaje kao rezultat ljudskih aktivnosti i klimatskih promena i podrazumeva narušavanje fizičkih, hemijskih i bioloških karakteristika zemljišta, što dovodi do smanjena plodnosti i kvaliteta zemljišta.
Hektolitarska masa je masa zrna neke žitarice u jednom hektolitru zapremine, što se meri hektolitarskom vagom. To je opšti pokazatelj kvaliteta zrnene mase koja određuje fizičke karakteristike zrna i izražava se u kg/m3.
Mikroorganizmi su grupa veoma malih organizama, jednoćelijskih ili višećelijskih organizama, manjih od 0,1 mm, koji svojim razvojem i metabolitima mogu uticati na rast i razvoj gajenih biljaka. Obuhvataju viruse, bakterije, alge, gljive, lišajeve i protozoe i imaju veliku ulogu u rastu i razvoju biljaka, kao jedna od biotičkih faktora.
Mikroelementi predstavljaju grupu hemijskih elemenata (Fe, Zn, Mn, Cu, B, Mo) , u obliku katjona ili anjonskih grupa. Uloga mikroelemenata u biljnim ćelijama ogleda se u različitim biohemijskim procesima, sinteza enzimskih molekula, sinteza hlorofila, sintezu hormona, stabilisanje ćelijskog zida.
Konzorcijum je udruživanje dva ili više soja bakterija sa ciljem učešća u zajedničkoj aktivnosti ili udruživanja njihovih resursa radi ostvarivanja zajedničkog cilja.
Endofitne bakterije su mikro-organizmi koji žive u biljnim tkivima, bez izazivanja simptoma bolesti. Neke od njih su mutualistički simbionti sa povoljnim efektima na domaćina, kao što su poboljšan rast ili otpornost protiv bolesti ili okolišni stres, a koriste se kao mikrobni inokulanti.